مفجّع بصریّ؛ شاعر ولایت وعقیده

پس از آن¬که جریان تشیع در دهه¬های پایانی قرن سوم و آغازین قرن چهارم به بصره نفوذ نمود، شماری از شاعران در عرصه¬ی ادب عربی به ظهور رسیدند که با عاطفه¬ای فروزان و راستین، فضیلت¬ها و مصیبت¬های اهل بیت (ع) را به تصویر می¬کشیدند. از جمله¬ی این شاعران که تاریخ ادبیات عربی، حقّ او را به¬جای نیاورده و برای ما نیز گمنام باقی مانده است، ادیب لغوی و شاعر برجسته¬ی شیعی، مفجّع بصری می¬باشد که در شعر و زندگی به شاعر گریه، ولایت و عقیده شهرت داشته است. بیش¬تر مضمون¬های شعری وی در ستایش اهل بیت(ع) به¬ویژه امام علی(ع) است. شعر متعهّد شیعی وی، شعری است عاطفی که شاعر با عاطفه¬ای راستین، ناب، ریشه¬دار، ژرف و پرشور که در گفتار و کردارش نیز بازتاب داشته است؛ به دفاع از حقّانیت اهل بیت(ع) می¬پردازد. از سویی دیگر، شعر متعهّد او، شعری است خطابی که خرد، استدلال و زیبایی¬های هنری، آن را زینت بخشیده است؛ وی در شعرش با بهره¬گیری از قرآن کریم و حدیث شریف و جدل و کلام، از اندیشه¬های دینی - مذهبی خود دفاع می¬کند. افزون بر این، استواری، شیوایی و روانی لفظی و معنوی شعرش، او را از پیچیده¬گویی و سستی و سخافت به¬دور نگه ¬داشته است. اهتمام به وحدت عضوی و موضوعی و گرایش به تفسیر معانی شعری به همراه آگاهی گسترده¬ی شاعر از دانش لغت، بخش دیگری از ویژگی¬های برجسته¬ی شعر اوست. محورهای اساسی این پژوهش ضمن استفاده از روش توصیفی - تحلیلی، عبارتند از: الف) پیش¬گفتاری درباره¬ی شعر شیعی و سیر تحول آن در مکتب بصره. ب) معرّفی جایگاه ادبی مفجّع بصری و بررسی و تحلیل شعر شیعی ایشان با تأکید بر قصیده¬ی «ذات الأشباه».